Bermbeheer

In Vlaanderen, met haar vele wegen, is de totale oppervlakte van alle wegbermen samen bijna zo groot als de totale oppervlakte erkend natuurreservaat. Door middel van een op de natuur gericht beheer kunnen die bermen uitgroeien van eenvoudige grasmatten tot biotopen voor veel plant- en diersoorten. Met dit idee in het achterhoofd is in juni 1984 het wegbermbesluit ontstaan.

Ecologisch bermbeheer verbetert de habitat- en verbindingsfunctie van de wegbermen. De oppervlakte van alle bermen samen (zowel langs spoor-, water- als autowegen) vormt immers een groot natuurgebied in Vlaanderen. Bermen zijn vaak ook de laatste uitwijkplaats voor dieren en planten waarvan het oorspronkelijke leefgebied is verdwenen. En dan is er ook nog het visuele aspect, iedereen kijkt waarschijnlijker liever op een berm vol bloemen, dan naar een monotone grasvlakte. Doordat mensen zien hoe de bermen ecologisch worden beheerd, kan ook het bewustzijn rond natuur worden vergroot.

De maaidata zijn van groot belang omdat de bermplanten de tijd moeten krijgen om zaden te vormen. Als gemaaid zou worden einde mei, dan hebben planten zoals Grote Centaurie, Gele Morgenster, Blauwe Bremraap, Glad Walstro en vele andere soorten weinig of geen kans om hun voortplanting te verzekeren. Dit heeft dan weer een negatieve invloed op het insectenbestand. Wegbermen zijn een hot spot voor bestuivers! Een rijk insectenleven trekt ook andere dieren aan zoals vogels, zoogdieren en amfibieën. De ontwikkeling van bloemrijke grasbermen is ook belangrijk voor het behoud van zoveel mogelijk plantensoorten. Bedreigde soorten krijgen zo weer een kans. De berm ziet er mooier uit en we behouden een aantal bijzondere soorten planten en dieren in Vlaanderen. Bovendien verkiezen kleine zoogdieren een hogere vegetatie boven een kortgeschoren grasmat.

Het Bermdecreet, dat werd goedgekeurd in 1984, legt de spelregels vast voor het ecologisch beheren van bermen.

De spelregels voor het ecologisch beheer van de bermen ligt vast in het bermbesluit van 27/06/1984 en de bijhorende omzendbrief van 04/06/1987.

Bermen worden omschreven als "alle terreinen die bestaan uit zowel vlakke als hellende overgangszones tussen de eigenlijke weginfrastructuur en andere gebruiksterreinen". Ook de stroken tussen verschillende rijbanen en de taluds langs waterlopen en spoorwegen worden als bermen beschouwd.

Bij de toepassing van het Bermbesluit dienen publiekrechtelijke rechtspersonen zoals gemeenten, provincies maar ook polderbestuuren, NMBS,... rekening te houden met onder andere de verkeersveiligheid, het bestrijden van schadelijke organismen, het beheersen van de waterhuishouding en het voorkomen van wateroverlast.

Het Bermbesluit legt volgende voorwaarden aan de bermbeheerder op:

• De bermen mogen niet voor 15 juni gemaaid worden. Een eventuele tweede maaibeurt mag slechts uitgevoerd worden na 15 september.
  • Dit zorgt ervoor dat men een grotere variatie in de plantengroei op de berm verkrijgt, omdat er op het moment van de eerste maaibeurt al veel meer soorten zaad hebben.
• Het maaisel dient verwijderd te worden binnen de 10 dagen na het maaien.
  • Het laten liggen van maaisel werkt bodemverrijkend en is nefast voor de echte graslandplanten, waardoor enkel dominante, weinig waardevolle planten zoals hoge grassen en brandnetels voorkomen. Door het maaisel te verwijderen wordt de bodem schraler (voedselarmer) en krijgen een hoop andere, vaak bloeiende planten ook de kans om te kiemen en zich te vestigen. Het gras groeit trager en op termijn moet er minder gemaaid worden.
• Het gebruik van bestrijdingsmiddelen is verboden, de bermen mogen niet met biociden behandeld worden.
  • Bestrijdingsmiddelen zijn niet goed voor het milieu en zijn dus onverenigbaar met een beheer dat er is op gericht om de natuurwaarde van een berm te verhogen.
• Bij het bermbeheer mogen de ondergrondse plantendelen en de houtige gewassen niet worden beschadigd. De maaimachine mag niet lager dan 10 cm worden ingesteld.

Sinds het nieuwe decreet op natuurbehoud van kracht is, staan er zwaardere straffen op het overtreden van het wegbermbesluit: politiestraffen werden correctionele straffen.

Afwijkingen op deze regels zijn enkel toegestaan als er een door het Agentschap Natuur en Bos goedgekeurd bermbeheerplan of natuurbeheerplan bestaat dat in detail beschrijft op welke manier het beheer gevoerd wordt. In dat geval moet het bermbeheer uitgevoerd worden zoals het is vermeld in dit beheerplan.

Verkeersveiligheid is vaak een reden om af te wijken van het Bermbesluit. Vaak terecht, maar niet altijd. In onze buurlanden worden bermen in het algemeen natuurlijker beheerd. Door de bodem te verschralen wordt de begroeiing lager en zullen de hogere grassen, die veel voedingsstoffen gebruiken, wijken voor lagere, bloemrijkere beplantingen. Tenslotte hebben bloemrijke wegbermen een economische meerwaarde. Deze wegbermen moeten opvallend minder gemaaid worden.

In Knokke-Heist is er bermbeheerplan opgesteld.

• Wegbermbeheerplan-19990301.pdf
• Wegbermbeheerplan-19990301-kaart.pdf
• Wegbermbeheerplan-19990301-inventarisatie.pdf

Bermen langs gewestwegen te Knokke-Heist

We stellen helaas vast dat tal van bermen te vroeg worden gemaaid, te vaak worden gemaaid of dat het maaisel te lang blijft liggen.
Ook stellen we vast dat bermen op gemeentelijk domein door omwonenden gemaaid worden en in het slechtste geval als parkeerplaats gebruikt worden.

Weet dat de Natuurinspectie van het Agentschap Natuur en Bos van de Vlaamse Overheid deze wetgeving nauwkeurig opvolgt en dat er bij vertreding een PV opgemaakt wordt.

Deze wetgeving verdient de nodige aandacht. Het gemeentebestuur van Knokke-Heist streeft naar een ecologisch bermbeheer, zonder pesticiden. Duurzaam groen(beheer) verbetert het welzijn van de mens, draagt bij tot een beter milieu en een meer duurzame omgeving!

• Bermbesluit
• Ecologisch bermbeheer
• Bomenplan Knokke-Heist