Wat is de ‘kleine pieterman’?
De kleine pieterman is de kleinste van de twee soorten pietermannen die in onze Noordzee voorkomen. Deze is zo’n 10 tot 18 centimeter lang en leeft op de zandbodem langs de Vlaamse kustlijn. De grote pieterman wordt tot 40 centimeter en leeft dieper in zee. De kleine pieterman heeft een aantal zeer giftige stekels op z’n rug. Hij zit vooral in het zand van het ondiepe water met z’n stekels iets boven het zand. Dit is net ook de zone waar strandgangers, spelende kinderen, zwemmers en pootjebaders vertoeven. Daardoor bestaat het risico dat deze per ongeluk gestoken worden.
De ‘kleine pieterman’ is een klein visje dat zich graag verstopt in het zand van onze kust. Maar wie zich per ongeluk prikt aan de stekels op z’n rug, krijgt een pijnlijke verrassing. Dit jaar zijn er opvallend veel kleine pietermannen aan onze Belgische kust gespot: zeven keer meer dan vorig jaar! Tot nu toe noteerden de eerstehulpposten op het strand van Knokke-Heist in juli 3 gevallen van pietermansteken op de bijna 1000 verzorgingsinterventies tussen 1 mei en vandaag. Hoog tijd dus om te weten wat je moet doen als je deze stekelige Noordzeebewoner tegenkomt op ons strand.
Wat doet een steek en hoe vermijd je dit?
Van de grote aantallen mensen die jaarlijks genieten van de zee, komen er op zich niet veel in contact met de kleine pieterman. Word je toch gestoken, dan veroorzaakt dit heel intense pijn, die 20-50 minuten kan duren. Hoewel de steek niet levensbedreigend is, kan de pijn zo fel zijn dat je misselijk wordt. De steekplek zwelt op en wordt rood, waarbij je soms ook tintelingen voelt.
Sommige mensen krijgen barstende hoofdpijn, hartkloppingen, koorts, duizeligheid, braken, in erge gevallen zwellen ook de klieren op, ….
Om steken te vermijden, draag je best waterschoenen met hardere zool als je in de branding wandelt of gaat zwemmen. Graaf niet in het zand onder water en raak uiteraard geen pieterman aan als je die tegenkomt of toevallig opvist.
Ben je toch gestoken, contacteer dan onmiddellijk de strandredders of EHBO-post. Was de wonde direct met (zee)water om gif en achtergebleven weefsel te verwijderen. Het gif van de pieterman kan niet tegen warmte. Verwarm daarom het gestoken deel zo snel mogelijk en voor minstens 15 minuten. Dit kan door de wonde onder te dompelen in warm water van maximum 45°C (zo heet mogelijk door het slachtoffer nog net te verdragen). Je kan de wonde ook verwarmen met de warme lucht van een haardroger. Hoe sneller je hiermee start, hoe groter het effect. Blijven de klachten aanhouden? Ga dan zeker langs bij je huisarts.
www.kwaliteitzwemwater.be/nl/gezondheid
www.antigifcentrum.be/natuur/dieren/pieterman
www.henw.org/artikelen/steek-van-de-pieterman
ww.vliz.be/testerep/nl/2025-07-warm-strandwater-opvallend-veel-giftige-pieterman