De zoektocht naar duurzame vrede sinds 1815 / Dries Lesage

Lezing of congres

Geschiedenis

Politici en intellectuelen zijn al enkele eeuwen op zoek naar de ideale veiligheidsarchitectuur: een set van internationale afspraken en instituties om oorlog uit te bannen. Zo richtten in 1815 de toenmalige grootmachten hun Concert van Europa op om het continent te stabiliseren en onderlinge conflicten te voorkomen. Na de Duitse eenmaking in 1871 maakte kanselier Bismarck afspraken met andere mogendheden om de vrede te bewaren en rivaal Frankijk te isoleren. Na de Eerste Wereldoorlog kregen wij de Volkenbond, een formele organisatie om samen agressoren te beteugelen. Na de Tweede Wereldoorlog stelden velen nieuwe hoop in de Verenigde Naties, met zijn Veiligheidsraad, waar de VS, de Sovjet-Unie, China, Groot-Brittannië en Frankrijk zetelden met vetorecht.

Maar bij elke veiligheidsarchitectuur liep het na een tijd meer mis, met oorlogen tussen grootmachten, die al of niet direct met elkaar werden uitgevochten.

Vanaf het midden van de 19de eeuw gingen ook het imperialisme en kolonialisme in een hogere versnelling, wat tot en met de kolonisatie veel geweld met zich meebracht. Daarna woedden in het Zuiden de vele ‘proxy-oorlogen’ van de Koude Oorlog tussen de VS, de Sovjet-Unie en hun lokale bondgenoten.

Vandaag beleven we de Russische agressie in Oekraïne en het nietsontziende geweld in het Midden-Oosten. De spanningen tussen grootmachten stijgen. Generaals waarschuwen voor erge scenario’s. Moeten we wanhopen? Neen. Want de wereld is mensenwerk en maakbaar. De zoektocht naar blijvende vrede moet worden voortgezet. Hoe kan de nieuwe veiligheidsarchitectuur eruit zien? Wat is de rol van diplomatie, internationaal recht, ontwapening en de mondiale publieke opinie?

Moeten we de oplossing zoeken bij het radicaal in vraag stellen van het moderne statensysteem, dat steunt op patriarchaat, nationalisme en militarisme? Vinden we ooit het ‘vaccin’ tegen oorlog? Door in drie lessen basisdynamieken van de internationale geschiedenis na 1815 en de actualiteit te bestuderen, proberen we uiteindelijk antwoorden te vinden op deze vragen.

Prof. Dries Lesage is hoofddocent aan de Vakgroep Politieke Wetenschappen van de UGent.